W szkole na podstawie orzeczeń do kształcenia specjalnego lub opinii w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka a także w sprawie dysleksji, dysgrafii, dysortografii (specyficznych trudności w uczeniu się), wydanych przez Poradnie Psychologiczno- Pedagogiczne, wszyscy nauczyciele dostosowują wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb i możliwości intelektualnych ucznia.

Dzieci zdiagnozowanymi trudnościami w nauce (o podłożu dyslektycznym ale też dysharmonijnym rozwojem funkcji percepcyjno-motorycznych i intelektualnych) wymagają opieki i kontroli, właściwego oddziaływania psychopedagogicznego, łącznie z ukierunkowanymi ćwiczeniami. Są to dzieci, u których badania przeprowadzone w Poradniach Psychologiczno- Pedagogicznych lub innych specjalistycznych

wykazują inne niż u pozostałych uczniów z populacji tempo rozwoju w różnych zakresach .

Nieprawidłowości te powodują, że dzieci te nie są w stanie opanować techniki czytania, pisania w czasie i na poziomie wymaganym przez program szkolny, chociaż ich rozwój umysłowy jest prawidłowy, stwierdzone zostały jedynie cząstkowe zaburzenia i fragmentaryczne opóźnienia rozwojowe. Dla tych uczniów nauczyciele zawsze (na podstawie opinii w sprawie dostosowania wymagań czy orzeczenia do kształcenia specjalnego) dostosowują wymagania programowe. Dzieci takie nie są w stanie sprostać szkolnym wymaganiom zawartym w programach edukacyjnych. Dokument wydany przez Poradnię Psychologiczno- Pedagogiczną lub inną specjalistyczną, dostarczony przez rodzica do szkoły, zobowiązuje tym samym nauczycieli uczących dziecko do respektowania zaleceń i wniosków tam zawartych.

W zależności od rodzaju dysfunkcji, dostosowanie wymagań będzie dotyczyło albo sprawdzania wiedzy, albo treści, albo formy i treści jednocześnie.

Jeżeli u dziecka zdiagnozowana jest:

a) dysleksja-czyli specyficzne trudności w czytaniu, przekładające się niekiedy na problemy ze zrozumieniem treści).

Dostosowanie wymagań polega na:

- odpytywaniu dziecka z czytania na osobności,

- nie ponaglaniu, nie krytykowaniu, nie zawstydzaniu dziecka.

- nie zadawaniu do domu obszernych tekstów do opanowania.

b) dyskalkulia- czyli specyficzne trudności w liczeniu.

Tu dostosowanie wymagań polega na:

- ocenianiu toku rozumowania, a nie technicznej strony liczenia. Dziecko ma skłonność do

przestawiania kolejności cyfr w liczbie i przez to jej zapis jest błędny. Zły wynik końcowy wcale nie świadczy o tym, że dziecko nie rozumie zagadnienia. Tak wiec dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy, sprawdzenia wiedzy przez prześledzenie toku rozumowania, w danym zadaniu i jeśli jest on poprawny- wystawienie uczniowi oceny pozytywnej.

c) dysgrafia - czyli brzydkie, nieczytelne pismo.

W tym przypadku dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy sprawdzenia wiedzy, a nie treści:

- wymagania merytoryczne co do oceny pracy pisemnej winny być ogólne, takie same jak dla reszty uczniów, może sam przeczytać swoją prace.

- nauczyciel może i powinien pytać takiego ucznia ustnie z tego zakresu materiału,

- nauczyciel może też skłonić ucznia i pozwolić mu pisać prace drukowanymi literami (w szkole) lub na komputerze (w domu).

d) dysortografia- czyli specyficzne trudności z poprawną pisownią pod względem ortograficznym, fonetycznym, interpunkcyjnym itp.

Dostosowanie wymagań dotyczy głównie sprawdzania i oceniania wiedzy z tego zakresu. Zamiast klasycznych dyktand nauczyciel może i powinien:

- robić sprawdziany polegające na uzasadnieniu pisowni wyrazów z odwołaniem do znajomości zasad ortograficznych,

- oceniać jedynie merytoryczną stronę pracy i odrębnie poprawność pisowni, nie wpisując tej drugiej oceny do dziennika.

W żadnym wypadku dysortografia nie zwalnia ucznia z nauki ortografii i gramatyki. W klasach starszych uczeń powinien więcej czasu poświęcać na naukę, korzystać z filmowanych lektur czy taśm przy opracowywaniu lektur.

e) odchylenia rozwojowe i sprawność intelektualna niższa niż przeciętna.

Tu dostosowanie wymagań jest konieczne w zakresie zarówno formy, jak i treści tych wymagań. W tej grupie można mówić o obniżeniu wymagań. Pamiętać jednak należy, że obniżenie kryteriów jakościowych nie może zejść poniżej podstawy programowej. W tej grupie dzieci znajdują się uczniowie z różnymi zaburzeniami, niekiedy mieszanymi. Charakterystyczne tutaj są: zaburzenia słownopojęciowego, na którym bazuje nauka szkolna, mała samodzielność w myśleniu, wolniejsze tempo pracy i uczenia się, trudności w koncentracji uwagi przez dłuższy czas . Nie kwalifikują się one do szkoły

specjalnej , a program szkoły ogólnodostępnej jest dla nich trudny i przede wszystkim za szybko przerabiany.

Dostosowanie wymagań powinno polegać na:

- przerabianiu niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności,

- pozostawieniu więcej czasu na jego utrwalenie,

- podawaniu większej ilości poleceń w prostszej formie.

- unikanie trudnych czy bardzo abstrakcyjnych pojęć,

- częstym odwoływaniu się do konkretu, do przykładu,

- unikaniu pytań problemowych i przekrojowych, wydłużeniem czasu pracy,

- zadawanie do domu mniejszych ilości materiału niż dla pozostałych uczniów,

- stosowaniu dodatkowych pomocniczych poleceń, naprowadzaniu dziecka,

Jak oceniać ucznia z deficytami rozwojowymi?

Jeśli uczeń ma zalecone dostosowanie wymagań edukacyjnych do jego indywidualnych potrzeb, to oceniać należy ucznia wg, kryteriów ogólnodostępnych, uwzględniając także jego wkład pracy. W stosunku do dzieci o obniżonych możliwościach intelektualnych zalecenie o dostosowaniu wymagań daje nauczycielowi jeszcze jedną możliwość .

Jeśli na koniec semestru grozi uczniowi ocena niedostateczna, zalecenie o obniżeniu wymagań pozwala na postawienie oceny dopuszczającej.

Indywidualizacja procesu nauczania.

Zindywidualizowany sposób nauczania jest najczęściej realizowany podczas zajęć specjalistycznych korekcyjne- kompensacyjnych lub dydaktyczno- wyrównawczych, prowadzonych dla wybranej, mniejszej grupy dzieci. Jednak dostosowanie metod pracy do możliwości, dziecka powinno odbywać się także podczas lekcji z całą klasą. Nauczyciel powinien:

- przygotować odpowiednie zadania , podczas lekcji specjalnie wygospodarować choć trochę czasu dla takich dzieci przemyśleć i opracować sposób oceniania takich uczniów, wyjaśnić klasie, dlaczego zajmuje się dzieckiem, czy dziećmi w sposób szczególny i spowodować .by pozostali to zaakceptowali,

- umiejętnie pracować z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych, aby nie poczuli się

nadmiernie, chronieni lub wyizolowani ze społeczności klasowej, systematycznie współpracować z rodzicami ucznia

Praca zindywidualizowana może mieć różne formy:

dla ucznia (uczniów) nauczyciel powinien przygotować zadania, którymi uczeń może się zająć

samodzielnie w czasie, kiedy reszta klasy wykonuje trudne dla niego zadania.

Taka forma pracy ma wiele zalet: dziecko, które ma zajęcie odpowiednie do swoich możliwości, zajmuje się nim i me przeszkadza na lekcji, pracując na swoim poziomie nie zniechęca się do nauki, nie utrwala nieprawidłowych, nawyków i jednocześnie ćwiczy umiejętności dostępne dla siebie na danym etapie.

Wadą takiej metody jest niebezpieczeństwo wytworzenia się u dziecka mającego, trudności, poczucia izolacji od reszty klasy.

Dlatego ważne jest, aby nauczyciel wykorzystywał wszystkie sytuacje, kiedy dziecko jest w stanie współpracować z innymi, do włączenia go do wspólnej aktywności.

Dzieci z zaburzeniami i trudnościami w nauce wymagają ponadto opieki i kontroli specjalistycznej, właściwego oddziaływania psychopedagogicznego. Nauczyciele pracujący z nimi muszą stosować inne niż dla wszystkich pozostałych metody, formy, system oceniania i sprawdzania umiejętności.

Metody pracy oraz ocenianie, które powinny i muszą być stosowane przez nauczycieli dla uczniów posiadających opinie z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, w sprawie:

dysleksji, dysortografii, dysgrafii, dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka, oraz obniżonych możliwości intelektualnych:

1. Unikać głośnego odpytywania z czytania przy całej klasie. Jeśli jednak nauczycielowi dla oceny umiejętności ucznia niezbędne jest głośne czytanie, należy przeprowadzić je na przerwie, po zakończeniu lekcji.

2. Ograniczać czytanie obszernych lektur do rozdziałów istotnych ze względu na omawianą tematykę,

3. Kontrolować stopień zrozumienia samodzielnie przeczytanych przez ucznia poleceń, szczególnie podczas sprawdzianów (wolne tempo czytania, słabe rozumienie jednorazowo przeczytanego tekstu może uniemożliwić wykazanie się wiedzą z danego materiału).

4. Ze względu na wolne tempo czytania lub/i pisania, zmniejszać ilość zadań (poleceń) do wykonania w przewidzianym dla całej klasy czasie lub wydłużyć czas pracy dziecka. Formy te należy stosować zamiennie (uczeń zostawiony sam w klasie dłużej niż rówieśnicy, narażony na komentarze z ich strony może sam zacząć rezygnować z dodatkowego czasu).

5. Ograniczać teksty do czytania i pisania na lekcji do niezbędnych notatek, których nie ma w

podręczniku a jeśli jest to możliwe, dać dziecku gotowa notatkę do wklejenia. Zalecane jest to

szczególnie dla dzieci, u których stwierdzono dysgrafię.

6. Podczas sprawdzania pisemnych prac, ograniczać się do sprawdzania wiadomości. Tu wskazane jest stosowanie dla tych uczniów: testów wyboru, zdań niedokończonych, tekstów z lukami. Pozwala to uczniowi skoncentrować się na zadaniu, a nie na poprawności pisania.

7. Pytać ustnie. Sprawdzanie wiadomości w ten sposób powinno odbywać się często i dotyczyć krótszych partii materiału. Pytania kierowane do ucznia powinny być precyzyjne.

8 W przedmiotach ścisłych podczas wykonywania skomplikowanych operacji, wymagających

wielokrotnych przekształceń, należy umożliwić dziecku ustne skomentowanie wykonywany działań. W ocenie pracy ucznia należy uwzględnić poprawność toku rozumowania, a nie tylko prawidłowość wyniku końcowego. W przypadku przygotowywania prac pisemnych z przedmiotów ścisłych i im pokrewnych dla takich uczniów, nauczyciel powinien zwrócić uwagę na graficzne rozplanowanie sprawdzianów, gdzie pod treścią zadania powinno być wolne miejsce na rozwiązanie Pozwoli to uniknąć niepotrzebnych pomyłek przy przepisywaniu zadali na inną stronę np. gubienia, mylenia znaków, cyfr, symboli. Tam, gdzie istnieje taka możliwość pozwolić na korzystanie z gotowych wzorów, tablic, itp.

9. Unikać wyrywania do odpowiedzi. Jeśli to możliwe, uprzedzić ucznia (na przerwie lub na początku lekcji), że będzie dzisiaj pytany. W ten sposób umożliwiamy dziecku przypomnienie wiadomości, skoncentrowaniu się, a także opanowaniu napięcia emocjonalnego często blokującego wypowiedź.

10. Posadzić dziecko blisko nauczyciela, dzięki czemu zwiększy się jego koncentracja uwagi, wzrośnie kontrola bezpośrednia nauczyciela, bliskość tablicy pozwoli zmniejszyć ilość błędów przy przepisywaniu.

11. Złagodzić kryteria wymagań z języka obcego, uczeń mający trudności z opanowaniem języka ojczystego, prawie zawsze ma także trudności z mówieniem, rozumieniem, pisaniem i czytaniem w języku obcym.

12. Podczas oceniania prac pisemnych, nie uwzględniać poprawności ortograficznej lub oceniać ją opisowo. Można pozwolić uczniowi na korzystanie ze słowników ortograficznych podczas pisania wypracowań, prac klasowych. Postępy w zakresie orografii sprawdzać za pomocą dyktand z komentarzem, okienkiem ortograficznym, pisaniem z pamięci. Zakres sprawdzianu powinien obejmować jeden rodzaj trudności ortograficznych, co umożliwi uczniowi skoncentrowanie się na zagadnieniu, zmniejszając tym samym ilość błędów i dając poczucie sukcesu.

13. w przypadku ucznia z dysgrafią należy pozwalać na pisanie na komputerze, czy drukowanymi literami, zwłaszcza prac obszernych (wypracować). Nie należy oceniać estetyki pisma np. w zeszytach. Jeśli pismo dziecka jest bardzo trudne do odczytania, należy zamienić pracę pisemną na wypowiedź ustną.

Ogólna zasada oceniania i pracy z uczniami przejawiającymi opisane powyżej trudności dydaktyczne jest następująca: trzeba budować na tym, co uczeń potrafi i może robić dobrze. Należy dać mu takie pole działania, aby mógł osiągnąć sukces. Taki uczeń też może a nawet ma prawo otrzymać ocenę dobrą, bardzo dobrą lub celującą, jeśli wykonał dostosowane i przeznaczone dla niego zadania dobrze i na miarę swoich możliwości.

Badania wyników nauczania powinny zawierać wersję uwzględniającą deficyty uczniów (dotyczy uczniów zarówno z orzeczeniami i opiniami).